ระนาด ระนาด คือ เครื่องตีที่นิยมนำมาประสมวงปี่พาทย์ จึงเป็นของจำเป็นและขาดไม่ได้หากขาดระนาดไปจะไม่เรียกวงดนตรีนั้นว่าปี่พาทย์ ระนาดมี 4 อย่าง คือ ระนาดเอก ระนาดทุ้ม ระนาดเอกเหล็ก และ ระนาดทุ้มเหล็ก สองชนิดแรก ทำด้วยไม้ ซึ่งแต่เดิมนิยมใช้ไม้ไผ่ตง เหลาเป็นลูกระนาด เรียกว่า ไม้บง ต่อมาอาจเปลี่ยนแปลงไปเป็นไม้เนื้อแข็งอื่น เช่น ไม้ชิงชัน ไม้ประตู่ ไม้มะหาด และ ไม้พยุงก็ได้ ระนาดเอกมีเสียงสูง ทั้งผืนมี 21 ลูก ส่วนระนาดทุ้ม มีเสียงตํ่า มีทั้งหมด 18 ลูก ระนาดเอกนั้นเกิดก่อนตั้งแต่สมัยอยุธยา จึงใช้เป็นตัวยืนอยู่ในวงปี่พาทย์เครื่องห้าของโบราณ ระนาดเอก 1. ลักษณะทั่วไป ระนาดเป็นเครื่องดนตรีที่มีวิวัฒนาการมาจากกรับ โดยการนำเอากรับที่มีขนาดเล็ก บ้างใหญ่บ้าง สั้นบ้างยาวบ้าง นำมารวมกันเป็นชุด จึงมีระดับเสียงที่แตกต่างกัน ระนาดเอกนี้ นักดนตรีส่วนใหญ่ จะเรียกสั้นๆว่า "ระนาด" ส่วนประกอบของระนาดเอก มีอยู่ 3 ส่วนใหญ่ๆ คือ ราง ผืน และ ไม้ตี 2. ตำแหน่งของเสียง ระนาดจัดเป็นเครื่องดนตรีที่มีระดับเสียงมากที่สุด จำนวน 21-22 ระดับเสียง ด้วยความที่มีจำนวนระดับเสียงถึง 22 เสียงจึงทำให้ระนาดเอกมีช่วงพิสัย หรือ ความกว้างของระดับเสียงครอบคลุมถึง 3 ช่วงทบเสียงซึ่งส่งผลให้การเคลื่อนที่ของเสียงในการเดิน ทำนองเป็นไปอย่างไม่ซํ้าซากจำเจอยู่ที่ช่วงระดับเสียงใดเสียงหนึ่ง 3.
การฝึกหัดบรรเลงระนาดเอก หากยอมรับดนตรีในฐานะที่เป็นส่วนหนึ่งของศิลปะ อันเป็นผลงานที่เกิดจาก ความคิดสร้างสรรค์ของมนุษย์ ที่ก่อให้เกิดคุณค่า ความไพเราะ และงดงามแล้ว จะไม่เป็นการยากในการทำความเข้าใจ และเข้าถึงดนตรีไทย ทั้งนี้เนื่องจาก ทำให้วิธีคิดการมองภาพของสิ่งที่เกิดขึ้น ดำรงอยู่ของดนตรีไทย อย่างไม่แยกจากความเป็นจริงทางสังคม และธรรมชาติ ที่กล่าวนำ เช่นนี้ แต่ละคนมีคุณภาพของนักระนาดที่แตกต่างกัน เช่น คุณภาพของนำเสียง การดำเนินกลอน เป็นต้น แต่ถึงมีความแตกต่างกันอยู่บ้างก็ตาม แต่ วิธีหลักๆ ทุกสำนักจะมีหลักการพื้นฐาน ที่คล้ายกัน 4.
เทคนิค การบรรเลงระนาดทุ้มและแบบฝึกหัดการบรรเลงระนาดทุ้ม ๑. การตีไล่ เสียงขึ้น – ลง โดยใช้มือซ้ายตีที่ลูกทวน หรือลูกที่มีเสียงต่ำสุดซึ่งอยู่ทางซ้ายมือของผู้บรรเลง และตีเรียงเสียงขึ้นไปจนได้คู่แปด แล้วเปลี่ยนมาใช้มือขวาไล่ต่อไปจนถึงลูกยอดหรือลูกที่มีเสียงสูงสุดซึ่งอยู่ ทางขวามือของผู้บรรเลง และในทำนองกลับกันใช้มือขวาตีที่ลูกยอดไล่เรียงเสียงลงมาให้ได้คู่แปดกับลูก ยอด แล้วเปลี่ยนไปใช้มือซ้ายไล่เรียงเสียงลงมาจนถึงลูกทั่ง เช่น – – – – มฟซล ทดํรํมํ รฺมฺฟฺซฺ ลฺทฺดร ๒. การตีไล่ เสียงสลับมือ โดยการตีสลับมือซ้ายขวาจากเสียงต่ำสุดไปหาเสียงสูงสุด โดยใช้ มือซ้ายตีลงก่อนแล้วตามด้วยมือขวา เมื่อมือขวาตีถึงลูกยอด ให้ตีถอยลงมาโดยเริ่มด้วยมือซ้ายตีลงที่ลูกยอดก่อน ตามด้วยมือขวาตีสลับลงมาจนถึงเสียงต่ำสุด เช่น – – ฟฺซฺ – – ด ร – – ซ ล – – รํ มํ มํ รํ – – ล ซ – – ร ด – – ซฺ ฟฺ- – รฺ มฺ – – ลฺ ทฺ- – ม ฟ- – ทดํ- – – – ดํท – – ฟม – -ทฺ ลฺ – – มฺ รฺ ๓. การตีสอง มือพร้อมกันเป็นคู่ต่าง ๆ โดยลงน้ำหนักมือเท่ากัน ใช้มือซ้ายและมือขวาตีลงที่ ลูกฆ้องพร้อมกันทั้งสองมือ โดยใช้นำหนักมือทั้งสองมือเท่ากันและมีเสียงประมาณกัน – ร – ม – ฟ- ซ – ล – ท – ดํ – รํ – มํ – มํ – รํ – ดํ – ท – ล – ซ- ฟ รฺ – มฺ – ฟฺ – ซฺ – ลฺ – ทฺ – ด – ร – ม – ม – ร – ด – ทฺ – ลฺ – ซฺ – ฟฺ – ๔.
เป็นท่านั่งที่สบาย เพราะเป็นท่านั่งที่เป็นธรรมชาติ 2. การนั่งขัดสมาธิทำให้ฐานการทรงตัวแน่นส่งเสริมพลังในการตีระนาด 3.
ศ. 2556 ณ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย รายนามผู้บรรเลงเดี่ยวระนาดทุ้มเพลงลาวแพน 10 ราง 1. ผู้ช่วยศาสตราจารย์ วงศ์วสันต์ วสันตสุรีย์ วิทยาลัยการดนตรี มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา 2. อาจารย์ ดร. ปราชญา สายสุข มหาวิทยาลัยราชภัฏเพชรบุรี 3. อาจารย์ชณัฐดา พงค์ศักดิ์ โรงเรียนแก่นจันทร์วิทยา 4. นายณยศ สาตจีนพงษ์ คณะศิลปกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 5. นายปีติกร เทียนจีน คณะศิลปกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 6. นางสาววรรณวลี คำพันธ์ คณะศิลปกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 7. อาจารย์สุวิชา พงษ์เกิดลาภ วิทยาลัยนาฏศิลป นครราชสีมา 8. อาจารย์ปยุต ธนพูนหิรัญ โรงเรียนวัดไผ่ล้อม (พูลประชาอุปถัมภ์) 9. อาจารย์สุทธินันท์ โสภาภาค มหาวิทยาลัยราชภัฏนครปฐม 10. นายปรเมษฐ์ เอียดนิมิตร คณะศิลปกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 11. อาจารย์รณฤทธิ์ ไหมทอง (ฉิ่ง) วิทยาลัยนาฏศิลป เชียงใหม่ 12. อาจารย์พรรษพงศ์ สิขัณฑกนาค (กลองแขก) โรงเรียนพาทยกุลการดนตรีและนาฏศิลป์ 13. นายจาตุรงค์ ประสงค์ดี (กลองแขก) คณะศิลปกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 14. รองศาสตราจารย์ ดร. ภัทระ คมขำ (กรับ) คณะศิลปกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 15.